BEING A READER

The enduring appeal of Georges Simenon

Only three crime writers deserved a place in the history of 20th Century literature, according to a book I read back in the 1980s. The one that was presented as the obvious candidate was Georges Simenon. The others were acknowledged as more contentious choices, and I cannot remember who they were.

I’ve read the odd Simenon book over the years and always thought they were good. If there were a handful of books, I might have tried to read them all, but the man wrote 75 novels featuring his famous detective, Maigret, and more than 400 other books!

So, Simenon was not high on my reading list. But something happened to me over the years: I have become increasingly intolerant in my reading habits. A few weeks ago, I abandoned a promising book because the character walked for two pages, seeing this and that – well-written descriptions, but not moving the story along at all. That was too much for me.

See, I did say intolerant.

If it feels derivative, if the narration doesn’t have an appealing voice, if I sense emotional manipulation (especially of the “of Auschwitz” variety, the invocation of familiar horrors) I find something else to do, and the book mark stays in place for weeks or months until I finally accept that I will not pick up the story again and pull the marker from between the pages without even opening the book.

A few weeks ago, I was browsing in an op shop (charity second hand store, for those unfamiliar with the term) and in a box of books marked 3 for $1, I found two new-looking Simenon novels. I read both and ordered three or four more from the library. I’m now reading my fourth Simenon on the trot.

I can read them, because they’re not full of shit. (I know that’s not a literary term, but it captures my sentiments most accurately.) Simenon writes stripped prose. When he does spend a paragraph on a description, it is richly evocative. A fairly randomly chosen sample from today’s pages:

Maigret slept the sleep, at once troubled and sensual, that one only ever has in a cold country room that smells of stables, winter apples and hay. Draughts circulated all around him. And his sheets were frozen, except in the exact spot, the soft, intimate hollow that he had warmed with his body. Consequently, rolled up in a ball, he avoided making the slightest movement.

Simenon overdoes exclamation marks in the early books, but my sense is that they become less frequent later in the series.

Apart from the no-nonsense style, it is the subject matter that is so captivating. They are crime stories, yes, but the focus is on the perpetrator rather than the detective. It is about what moves people to do terrible things. Like Inspector Maigret, we are led to understand, not to judge.

Maigret is a strangely nebulous character, clearly described in the first book Pietr the Latvian (1930), and as far as I can tell, not really thereafter. He is large, wears an overcoat and smokes a pipe, and that’s about it.

That first book is also where some key precepts are described:

Inside every wrong-doer and crook there lives a human being. In addition, of course, there is an opponent in a game, and it is the player that the police are inclined to see. […] Maigret worked like any other policeman. […] But what he sought, what he waited and watched out for was the crack in the wall. In other words, the instant when the human being comes out from behind the opponent.

In exploring these cracks, Simenon is not only a cut above his fellow crime writers, but many supposedly literary writers too.

Afrikaans

Na die maan met kuns

Eendag het ek ‘n bottel pickles present gekry by ‘n digter wat in die Chinese burgeroorlog kanker gekry het. (Dis die waarheid dié en het met verbeelding niks uit te waaie nie.)
Dit was in die dae toe jong witmans Suid-Afrika nog teen die ANC moes beveilig. Ek het my destydse vrou haarkapper toe gevat. Die haarkapper was in Groenpunt en ek was in uniform. Terwyl my vrou in die stoel was, het ek in die straat gestaan. Ek gee nie om om te wag nie. Dis een van my goeie eienskappe. Nog een is dat ek nie haatdraend is nie. Ek was ontuis in daardie uniform.
“Vrou by die haarkapper?” vra iemand. Dis ‘n ou man wat my oor ‘n tuinhekkie staan en bekyk. Ek knik. “In watter eenheid is jy?”
“Ek is nie eintlik ‘n soldaat nie.”
“Nonsens. Jy’t ‘n uniform aan. Dan’s jy ‘n soldaat, dit maak nie saak wat jy doen nie.”
Ek antwoord nie. Ek gaan nie die fynere punte van my self-verontskuldiging met ‘n ou omie bespreek nie.
“Ek was in die Chinese burgeroorlog.” Hy wys na ‘n groot seer op sy lip. “Dis waar ek die kanker gekry het, van die son in die Gobi.” Ek kyk hom aan. So wragtig? “Almal is so bang vir die Russe, maar ek sê jou die Chinese is gevaarliker. Daar is baie van hulle en hulle weet hoe om ‘n mortier te gebruik.”
My vrou se hare beter nou klaar wees.
Hy sien seker hoe ek hoek toe kyk. “My seun is die haarkapper. Ek en my vrou bly hier bo die salon. Dis eintlik baie lekker. Ons skryf musicals.”
“Musicals?”
“Ja-a. Ons het al ‘n hele klomp gedoen. Ek skryf die woorde. Ek is eintlik ‘n digter. My vrou skryf die musiek. Dan stuur ons dit vir Kruik. Maar hulle wou nog nie een opgevoer het nie …” Hy voel aan die roof op sy lip. “Eenkeer het ek amper ‘n gedig maan toe gestuur. Kom in, dit sal nie lank wees nie, dan wys ek jou.”
Ek protesteer, maar goeie maniere is nie genoeg om hom van sy storie af te kry nie. Uiteinde is ek word aan sy vrou voorgestel, netjiese vroutjie met haar hare in ‘n rol agter haar kop. Die klavier staan gereed met bladmusiek oopgevou. Terwyl hy soek na die gedig wat amper maan toe gegaan het, vertel hulle my van hul musicals.
“Ons werk nou juis aan ‘n nuwe een.”
“Dis regtig ons beste, die keer.”
“Dit gaan wonderlik wees.”
Uit ‘n kis kom die man met ‘n brief te voorskyn. “Kyk hier is ‘n brief wat ek by Nasa gekry het.” Dis op blou papier met Nasa se seël bo-aan. ‘n Beleefde relaas oor hoe hulle soveel versoeke kry om goed maan toe te vat dat hulle ongelukkig nie aan almal kan voldoen nie. Maar die ruimtevaarders het glo die gedig gelees en baie daarvan gehou. “Elkeen het sy gunsteling-stukkie vir my onderstreep, kyk net,” wys hy my. Daar staan hul name – Edwin Aldrin, Neil Armstrong en Frank Borman. “Hulle sou dit saamgevat het as hulle kon.”
“Ek is seker.”
“Jy wil nie dalk van my pickles saamvat nie, netnou as jy gaan?”
Ek het niemand om namens my nee-dankie-briewe op blou briefhoofde te skryf nie.
Eendag lank, lank gelede, het ek ‘n bottel pickles present gekry by ‘n digter wat in die Chinese burgeroorlog kanker gekry het. Sy naam is Paul Devere. Jy kan hom maar gaan opsoek.
Afrikaans

Ek en André P. Brink

Waarmee ek geen ekwivalensie in terme van literêre meriete of intellek of wat ook al suggereer nie. ʼn Skrywervriend het jare gelede vir my gesê: “André Brink is slimmer as ek en jy saam.” Ek het geen rede om hierdie mening te bevraagteken nie.

Maar daar is tog sekere parallelle wat my tref.

Die mees opvallende is dat ons albei in dieselfde tyd ’n boek oor dieselfde historiese figuur geskryf het: Estienne Barbier. Toe my boek Wydsbeen in 1992 uitkom, was Brink blykbaar al goed op dreef met sy Inteendeel. Ek het gehoor hy het die indertydse mev. Brink gevra om my boek te bekyk, en sy het hom gerusgestel dat hy niks te vrese het nie!

Dan het ons ook albei boeke geskryf wat in Duitswes afspeel, wat nie alte algemeen is nie. (Brink s’n was Anderkant die Stilte in 2002.)

Onlangs sien ek ’n leser wat die mening uitspreek dat ek in Brink se styl probeer skryf, en syns insiens deels daarin slaag.

Laat ek hierdie veronderstelling dadelik weerlê: Ek probeer nie bewustelik in Brink se styl skryf nie. Ek sou dit ook nie onbewustelik kon doen nie, want ek ken eenvoudig nie Brink se werk nie.

Ek het Die Ambassadeur in 1979 gelees, en dis dit. In die afgelope jaar het ek wel van sy tydskrifkortverhale gelees wat gebundel is as Die Rooikop en die Redakteur, maar dit was nadat ek al my Duitswes-stories klaar geskryf het.

Maar die leser se vergelyking is dalk nie sonder gronde nie. Ek het al self gewonder of Brink dalk die ouer Afrikaanse skrywer is by wie se werk myne die meeste aansluit. Dit is omdat ek (ten regte of onregte, synde geen literatuurkenner) die idee het dat hy ook STORIES geskryf het, meer so as iemand soos sy mede-Sestiger Etienne Leroux, byvoorbeeld.

Of hierdie gedagte enige meriete het, weet ek nie.

Dalk was die naaste wat ek ooit aan Brink sal kom die keer toe ek in ons plaaslike kafee in Mowbray brood of melk gaan koop, en daar staan die groot skrywer ook met iets dergeliks onder die arm.